2011-10-26

La comtessa (n°108)


I

Sabe, ieu, una comtessa
qu'es dau sang emperiau :
en beutat coma en autessa
crenh degun, ni luenh ni aut ;
e pasmens una tristessa
de sis uèlhs nebla l'ulhauç.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Ela aviá cent vilas fòrtas,
ela aviá vint pòrts de mar ;
l'olivièr davant sa pòrta
ombrejava, doç e clar ;
e tot fruch que tèrra pòrta
èra en flor dins son relarg.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Per l'araire e per l'eissada
ela aviá de plans de Dieu
e de còlas ennevassadas
per se refrescar, l'estiu ;
d'un grand flume l'arrosada,
d'un grand vent lo sofle viu.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Ela aviá per sa corona
blat, oliva e mai rasim ;
aviá de tauras feronas
e de chivaus sarrasins ;
e podiá, fièra barona 
se passar de si vesins.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Tot lo jorn cançonejava,
au balcon, sa bèla imor ;
e cadun barbelejava
de n'ausir quauqua rumor,
car sa votz èra tan suava
que fasiá morir d'amor.

A ! se me sabián entèndre !
A ! se me volián seguir !

Li trobaires, se devina,
ie fasián grand companhiá ;
li fringaires a la plovina
l'esperavan, matinièrs ;
mai, coma èra perla fina,
carivenda se teniá.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Sempre portava una rauba
facha de rais de soleu ;
quau voliá coneisser l'auba,
vers la bèla corriá lèu ;
mai una ombra ara nos rauba
la figura e lo tablèu.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

II

Car sa sòrre, sa sorrastra,
per eiretar de son ben,
l'a clavada dins li clastras,
dins li clastras d'un convent
qu'es barrat coma una mastra
d'un Avent a l'autre Avent.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Aquí joinas e mai carcanas
son vestidas egalament
d'un plechon de blanca lana
e d'un negre abilhament ;
aquí la mema campana
règla tot comunament.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Aquí, plus de cançonetas,
mai de lònga lo missau ;
plus de votz galòia e neta,
mai silènci universau :
ren que de catas-fanetas,
o de vièlhas a tres caissaus.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Blonda espiga de tosèla,
gara lo volame tòrt !
a la nòbla damisèla
cantan li vèspras de mòrt ;
ame aquò l'òm ie cisèla
sa cabeladura d’aur.

A ! se me sabián entèndre !
A ! se me volián seguir !

Òr la sòrre que l'embarra
senhoreja d'enterin ;
e d'enveja, la barbara,
i a ‘sclapat si tamborins,
e de si vergièrs s'empara
e ie vendémia si rims.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

E la fai passar per mòrta,
sens poder ie maucorar
si fringaires - que per òrtas
ara van, despoderats...
E ie laissa en quauqua sòrta
que si bèus uèlhs per plorar.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

III

Aqueli qu'an la memòria,
aqueli qu'an lo còr aut,
aqueli que dins sa bòria
senton gisclar lo mistrau,
aqueli qu'aman la glòria,
li valents, li majoraus,

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

En cridant : Arassa ! Arassa !
Zo ! li vièlhs e li jovents,
partiriam totis en raça
ame la bandièra au vent,
partiriam coma una aurassa
per crebar lo grand covent !

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

E demoliriam li clastras
onte plora jorn e nuèch,
onte jorn e nuèch s'encastra
la mongeta di bèus uèlhs...
Maudespièch de la sorrastra,
metriam tot en dètz-e-uèch !

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Penjariam puei l'abadessa
i grasilhas d'alentorn,
e diriam a la comtessa :
« Repareisse, o resplendor !
Fòra, fòra la tristessa !
Viva, viva la baudor ! »

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Frederic Mistral

2011-10-19

Ò ! Coma son tristes eths camps (n°107)

I

Ò ! Coma son tristes eths camps :
ne mareis, n’arrises, ne cants…

E eras maisons, coma son tristas :
ne vièlh, ne mainat a eras vistas…

E eths camins coma son desèrts :
non s’i ve mes sonque lusèrps…

E quina mort per ’ras camièras :
ne brut d’esclòps, ne son d’esquèras…

E per darrèr quin i hè lèu…
Ò mon Dieu, gardatz-nse de flèu !

II

Ò ! siquenon, deishatz-nse aténher…
Que valerà lhèu mélher, ò Sénher !

Deishatz ! … e que era arraça d’òc
arcébia, enfin, eth darrèr cròc !

Qu’abaishe eth cap e que s’esténia !
E qu’arren mes non se’n enténia !

Pus qu’autant plan quand tot s’acreish,
s’arrosèga, era, e s’estareish…

Pus qu’autant pòc non sap manténguer
eth sué bon dret, ne hè’u se ténguer !

III

Qu’èm un sarròt deths de qui cantan
eth noste endret e de qui’u vantan :

Endret d’amor e de cèu clar,
de qui era istòria e pòt parlar

E l’ont eras anmas son cautas…
- Ailàs ! perqué non i son mes hautas ! –

E s’èm estats tant quauquarren,
quin se hè que non siam arren ?

e que vau qu’òm sia estat mèstre
quand òm se tròba a vailet èstre !...

IV

Endret matat qui s’en arrenja
sense aprestà-s tà ’ra arrevenja,

endret qui sense arreguitnar
s’ac dèisha a bèths drins tot panar :

eth nom, eth us, dentiò ’ra lenga…
No’a pas dret a qu’òm lo sostenga,

e non merita, un tau endret,
que prénia eth Cèu partit per eth !

Tà’u qui non sap balhar crenhença
non pòt valer nada planhença !

Filadèlfa de Gèrda

2011-10-12

Sus questa terra (n°106)

Sus questa terra

Coma marchave dins la campanha, per los chamins entre los champs de blat e las boiges plenas d’ajòcs e de faugiera, me venguet quela idea : Que fau-ieu sus la terra ? — Dirai pas mielhs quand serai mort :

Que fasia-ieu sus terra ?

Sus questa terra, onte los prats senten melhor que las dròllas en flor, e las dròllas melhor que la rôsa novela, e la ròsa melhor, que se duebre a penas o que tombe permieg la chalor, e la ròsa melhor que lo vent de la terra.

Ço qu’ai vist, e ço qu’ai pogut auvir.

Lo merle en naut de la ramada, avant la plueia de prima, dins lo demieg-solelh qu’eschaquilha los uelhs, per-dejos la demieg-nivol, tal un borlhon de lana blancha o de lana bura...

Ço qu’ai auvit, e ço qu’ai vougut dire.

(E que ne saubria pas). Las ranes coma chantaria l’aiga de la comba, las fonts laschadas dins lo verd daus greissons e de la raponcha, coma una sola fuelha verda que chantaria per lo plaser de viure.

Ço qu’ai dich, e ço qu’ai vougut far...

E mon còrs tot sole coma una fuelha verda que voudria chantar, mon arma pus sola que tota fuelha verda, dins la flamba secha de l’estiu. Mon arma pus secha que ponch ’na fuelha verda, au lanç de l’ivern.

E çò qu’ai ’gut sus terra :

Un còrs de charn, mens de solelh que de ròchas, per sufrir, dins l’espessor dau sang e de la suor ; una arma per sufrir, de n’esser pas dins son pais, d’esser estrangiera.

E çò qu’ai ’gut d’enguera,

l’amor, l’amor d’aimar l’amor, mai que res sus la terra ; l’amor de qui m’aimava pas, Annilh d’enguera. Melhor, melhor que las melhors ròsas, que lo vent de la terra e melhor

que çò qu’ai ’gut d’enguera,

per mas mans gialadas la chalor de la brasa e l’ombra daus bòscs verds, l’abric daus bruaus e lo solelh de la darriera, e l’amistat de mos amics que ne demanden res, mas que los aime.

— E çò qu’ai ’gut d’amor, Annilh,

dija-zo me sens rire, Annilh ma font, ma perduda, mon aiga de prima, si quo valia de viure ? Si n’era per l’ombra daus bòscs, e la ròsa novela, e lo brut que fasian las ranes, lo solelh de la mòrta-sason e l’amistat de mos amics — e l’amistat daus chens, que ne demanden res...

Marcela Delpastre

2011-10-05

A la Marcha lemosina (n°105)

Marcha lemosina
ont la Cròsa, en colar, tintina
au pè de las tors en desrei
de Crosant la Meravilha,
ò terra d’elei,
sòr de la Combralha e, coma ela, filha
dau Lemosin rei,
terra que la traversa breça,
mòrts son los trobadors,
amadors
de la vicomtessa
d’Aubusson,
mòrta la senhoressa
dau chastel, mas un resson
de lor amorosa chançon
ditz, a lo que lo vòl entendre,
que son sovenir n’es pas mendre
au vielh domjon.
L’ama
dau prince Gem, enterna flama
d’estranh amor,
treva encara,
a Borguetnòu, sa tor
tan ben que la canda chara
de la Dama clara
a l’unicòrn aparador.
Terra de tòrnas
sens bòrnas
e sens parier,
Marcha lemosina, ses l’entrada,
de cel ondrada,
d’un país fadier.
Marcha lemosina,
sòlh dau Lemosin,
pòrta d’Aquitanha
qu’un doç solelh banha
de sos movents rais,
ribandada d’eune
emai
d’eglantier teune ;
pòrta daus esmais
nueitencs de la luna,
devant te desgruna
son refranh,
una fada daus plais.
Sòr de la Combralha e, como ela, filha
dau Lemosin rei,
coma en ela,
en te brilha
un còr d’estela e, permieg
tas flors
champestras,
s’ubron las estras
daus fadets chantadors.

Paul Loís Granier